CHÚA NHẬT CHÚA HIỂN LINH Năm A – B - C

Suy niệm Tin Mừng Mt 2:1-12

01 -  Hiển linh con người được giải thoát

            Theo chú thích trong cuốn Christian Community Bible của hai tác giả Bernard Hurault và Louis Hurault thì “vào thời kỳ các sách Tin Mừng được biên soạn, văn chương Do Thái thích đưa ra những truyện tường thuật lại thời thơ ấu của các người hùng trong Kinh Thánh: truyện ông Áp-ra-ham, truyện ông Mô-sê vừa được viết xong. Tương truyền rằng một ngôi sao đã báo cho vua Pha-ra-ô biết một vị cứu tinh của người Híp-ri sắp chào đời, do đó nhà vua quyết định giết tất cả các bé trai, nhưng Mô-sê đã được cứu thoát. Trong giới Ki-tô hữu cũng vậy, có những chuyện dân gian thuật lại các mẩu chuyện về thời thơ ấu của Chúa Giê-su mà Tin Mừng không hề ghi chép. Chính trong bầu khí này mà tác giả Mát-thêu mượn lại một số truyền thuyết. Đây là cơ hội cho ông nói rõ như trong một lời tựa của sách Tin Mừng: sứ mạng của Chúa Giê-su là thế nào” (Xem ‘Lời Chúa Cho Mọi Người’ Tân Ước, Nhà Xuất Bản Tôn Giáo, Hà Nội 2006, trg. 30).

Câu chuyện ‘Các nhà chiêm tinh đến bái lạy Đức Giê-su Hài Nhi’, mà ta quen gọi là biến cố hiển linh, được Mát-thêu tường thuật ngay sau đoạn Giu-se được báo mộng về việc Ma-ri-a thụ thai, ‘sẽ sinh một con trai’ và ông sẽ ‘đặt tên cho con trẻ là Yê-su-a’ (Mt 1:18-25). Như thế khi thuật lại truyền thuyết này, tác giả hầu như muốn nêu lên ý tưởng Hài Nhi Giê-su chính là một Mô-sê mới: nhân vật chính mình đã từng là ‘người được cứu thoát’ của Đức Chúa, và sau này sẽ trở thành vị cứu tinh của cả một dân tộc. ‘Được cứu’ như Mô-sê, Hài Nhi Giê-su thể hiện nơi mình ước vọng ‘được cứu’ của toàn thể nhân loại; nhưng đồng thời Người cũng là Thiên Chúa Cứu Độ, đúng với cái tên Yê-su-a thiên sứ đã báo trước, nên Người cũng là một Thiên Chúa ‘cứu vớt’. Nhân tính và Thiên tính gặp gỡ và kết hợp trọn vẹn nơi Trẻ Thơ Bê-lem là thế: nhân tính Giê-su hiện thân cho nhân loại ‘được cứu thoát’, trong khi thiên tính lại biểu lộ ‘Thiên Chúa tích cực cứu độ’. Ngôi sao định mệnh của Người quả là độc đáo, và đã được nhiều nhà chiêm tinh nhận ra, ‘chúng tôi đã thấy vì sao của Người xuất hiện bên phương đông’: ngôi sao đó chỉ rõ: giải thoát và được cứu thoát gặp gỡ nhau, và cả hai đều được thực hiện cách trọn vẹn. Các ông nhận biết: một khi điều đó xảy ra chính là lúc nhân loại đã có được một số phận mới; đó là lúc lịch sử nhân loại bị đảo lộn hoàn toàn. Các nhà chiêm tinh (hay đạo sĩ) cất công lên đường tìm tới bái lạy Hài Nhi chính vì điều này. Đối với họ Hài Nhi phải là một nhà vua vĩ đại, một vị lãnh tụ mới… như các ngôn sứ đã từng nói về đấng Mê-si-a: “vì ngươi là nơi, hỡi Bê-lem, vị lãnh tụ chăm dắt Ít-ra-en dân ta sẽ ra đời”.

Như vậy, sự kiện hiển linh (tức các chiêm tinh gia theo dấu ngôi sao lạ đến bái lạy Hài Nhi Giê-su) đâu phải là hành vi chỉ hiển thị thiên tính của một Thiên Chúa giáng trần, mà cả cái nhân tính được cứu thoát cũng được hiển thị nữa. Chẳng vậy mà ngay sau đó tác giả Mát-thêu đã tường thuật tỉ mỉ việc các anh hài bị giết hại, còn Hài Nhi thì trốn thoát được qua Ai-cập, rồi ở đó an toàn cho tới khi được gọi về; “Ta đã gọi con ta ra khỏi Ai-cập”. Tương tự như Mô-sẽ không chỉ được sách Xuất Hành giới thiệu như vị cứu tinh oai hùng đưa dân Híp-ri vượt qua Biển Đỏ trở về Đất Hứa, mà còn cho thấy ngài là đứa bé ‘được vớt lên khỏi nước’… trốn chạy an toàn qua Ma-đi-an, rồi được sai trở lại Ai-cập với sứ mệnh giải thoát dân (Xh 2-3). Các nhà chiêm tinh, cũng giống như các người chăn chiên cừu ngoài đồng cỏ, khi “vào nhà, thấy Hài Nhi với thân mẫu là bà Ma-ri-a, liền sấp mình thờ lạy Người”; họ không chỉ bái lạy một Thiên Chúa giáng trần, mà vì ‘thấy ngôi sao, họ mừng rỡ vô cùng’ vì biết rằng ơn cứu độ của mình và của toàn nhân loại cũng đang được thực hiện cách trọn vẹn.

Hiển linh sẽ chẳng có ý nghĩa gì, và cũng chẳng làm ai hớn hở mừng rỡ nếu chỉ là một biểu dương uy quyền, cho dầu đó là quyền uy của Thiên Chúa đi nữa! Hiển linh của Hài Nhi Bê-lem làm cho hết mọi người đều mừng vui, vì quả thật ‘các nhà chiêm tinh là những tư tế được kính nể của đạo Da-ra-thu-sơ-tra, lại còn là những nhà thiên văn học và thầy bói toán. Ở đây các ông đại diện cho những tôn giáo không biết đến Kinh Thánh’ (xem tác phẩm trích dẫn trên, trg 31).

Mừng lễ Chúa Hiển Linh, tôi có thâm tín: trước mặt tôi đang hiển hiện Hài Nhi Yê-su-a là một Thiên Chúa Cứu Độ, đồng thời cũng là một loài người được trọn vẹn cứu thoát không nhỉ? Khi nhìn nhận Hài Nhi bé bỏng là Thiên Chúa, tôi có đồng thời xác tín rằng: con người tội lỗi bất toàn của mình, và của toàn thể nhân loại đều đã và đang được cứu chuộc cách dứt khoát và tận căn không?

Lạy Hài Nhi với thân mẫu là Ma-ri-a, xin cho con được sấp mình cung kính bái lạy, không phải vì sợ sệt hay kính nể, nhưng vì mừng rỡ sướng vui. Xin cho con nhận ra trong ngôi sao của Hài Nhi, số mệnh của chính con đã được ấn định; vì cho dầu bản thân con có là ‘ngôi sao xấu số’ tới mấy, thì con cũng đã trở thành ‘ngôi sao được cứu rỗi’, nhờ ‘Lời đã trở nên người phàm và cư ngụ giữa chúng ta’. Xin cũng hiển linh điều này cho hết thảy mọi người, để niềm vui Giáng Sinh được bùng nổ trên khắp cõi trần gian. A-men

02 - Nơi Hài Nhi Giê-su,

Thiên Chúa muốn hiển linh thứ vinh quang nào?

Tôn giáo nào thì cũng muốn cho vị thần linh mình tôn thờ được vinh hiển; đó là một tình cảm tôn giáo đáng quí nhưng cũng thật đáng sợ, vì nó đã từng và còn đang là nguyên nhân gây nên biết bao cuộc bắt hại, chiến tranh tôn giáo, hay các thủ đoạn khủng bố ác độc hòng triệt hạ đối phương. Lịch sử nhân loại đã ghi lại không ít các cuộc chiến tranh tôn giáo khốc liệt. Có phải Hiển Linh chúng ta mừng hôm nay cũng là: làm cho vinh quang Thiên Chúa được rạng rỡ, cho quyền năng Người được hiển hách, cho dầu đang bị ẩn dấu trong hình hài một trẻ thơ bé bỏng yếu hèn? Có một thời tôi đã cảm thấy kiêu hãnh: ‘Có thế chứ… phải có những ông vua tới bái lạy, tới triều cống các lễ vật quí giá, thế mới xứng đáng danh phận vương giả của Ngài chứ! Phải có những vì sao lạ xuất hiện trên bầu trời để mà cả và thiên hạ trầm trồ ca tụng Ngài! và tôi lấy làm hả dạ về lễ Chúa Hiển Linh. Tình cảm đó thực ra là gì, một nhiệt tình tôn giáo cao quí đáng đề cao, hay chỉ là một đầu óc háo thắng thiển cận (triumphalism)?

Thật ra câu chuyện về các chiêm tinh gia (thường được dân có đạo nâng lên hàng vua chúa cho nó oai: lễ ‘Ba Vua’) đến bái lạy Hài Nhi Giê-su chỉ được Phúc Âm Mát-thêu ghi lại với chủ đích, như ông vẫn quen làm, để khảng định “thế là ứng nghiệm” những lời các tiên tri đã báo trước xung quanh việc Hài Nhi ra đời: Hài Nhi sinh ra tại Bê-lem miền Giu-đê, rồi chạy trốn qua, rồi lại trở về từ Ai-cập xa xôi v.v… Tự nó câu chuyện rõ ràng mang tính truyền thuyết tới độ tôi dám nghĩ rằng, nó được thuật lại hầu nâng cao tình cảm tôn giáo nơi các tín hữu.

Vấn nạn mấu chốt được nêu lên là: nếu Hài Nhi mới sinh tại Bê-lem được hiển linh, thì là hiển linh điều gì? Nói cách khác, đâu là thứ vinh quang đích thực mà Hài Nhi nghèo hèn này muốn bộc lộ?

Ba nhà chiêm tinh (hay đạo sĩ) là những con người uyên bác, chuyên tìm hiểu những qui luật của trời đất. Qua tinh tú chuyển vận, các ông đoán biết: một nhận vật quan trọng mới xuất hiện; nhân vật này, như các ông tính toán, có liên quan chặt chẽ tới việc thay đổi vận mạng của toàn dân thiên hạ; chính vì lẽ đó mà các ông mới cất công lên đường đi tìm Ngài. Theo lô-gích của các ông: nhân vật này hẳn phải là một vị vua đầy uy lực, cho nên Ngài phải sinh sống trong chốn cung đình; và thế là họ tìm tới Giê-ru-sa-lem - kinh thành của vương triều Da-vit; thế nhưng ở đó, họ chỉ gặp được Hê-rô-đê, một con người ham quyền đầy mưu mô hiểm độc. May mắn thay các ông vẫn còn một vị dẫn đường khác: một ‘ngôi sao lạ’; và các ông quyết định đi theo nó. Nó dẫn các ông tới một nơi chưa ai từng bao giờ ngờ: tới làng quê Bê-lem hẻo lánh, và tới một hài nhi mới sinh nằm gọn trong lòng một bà mẹ đơn sơ nghèo hèn. Tín hữu chúng ta nắm rất rõ: ngôi sao lạ đó tượng trưng cho niềm tin vào Tin mừng của mỗi chúng ta. Vâng, chỉ có Tin Mừng Đức Giê-su Ki-tô mới có khả năng dẫn chúng ta tới gặp một vị Thiên Chúa, không chút hiển hách, không đầy uy lực, nhưng là một Thiên Chúa quá ư gần gũi, quá là con người trong hình hài một trẻ thơ, Thiên Chúa cứu độ của lòng từ nhân và hay thương xót, chứ không phải một Thiên Chúa quyền uy, công thẳng luận phạt. Nếu ba đạo sĩ đã phải gác qua một bên cái thứ lô-gích khôn ngoan thông thái thường ngày của họ để sấp mình bái lạy một trẻ thơ trong căn lều nghèo nàn, thì Ki-tô hữu cũng vậy, càng cho mình là đạo đức chính trực bao nhiêu, họ lại càng phải để cho đức tin làm một cuộc cách mạng nơi mình, tôn thờ bái lạy vinh quang Thiên Chúa trong sự hiền lành, từ nhân, thương xót và hay tha thứ.

Câu truyện còn cho thấy có đối kháng sâu sắc giữa một bên là uy quyền thống trị và trừng phạt (điển hình là vua Hê-rô-đê), với bên kia là sự yếu đuối ẩn dật của một Hài Nhi bé bỏng nép mình bên hông mẹ. Quyền uy chinh phục có sức mạnh của nó và xem ra không thể đội trời chung với lòng trắc ẩn nhân ái; cũng như uy quyền của bạo vương Hê-rô-đê không thể đem ra chia sẻ với Tân Vương cứu độ mới sinh ra. Ở đâu có nghiêm minh, ở đó không thể có chỗ cho lòng trắc ẩn xót thương, và ngược lại: sự công thẳng nổi cộm như một quyền lực thống trị trong khi lòng nhân ái lại luôn tỏ ra quá yếu ớt và lép vế. Chính vì thế mà một khi đề cao lòng trắc ẩn thương xót thì nhiều người lại tỏ ra e dè sợ sệt; họ lo sợ sự hợp lý đầy uy lực của ‘lành thưởng dữ phạt’ sẽ bị phá đổ, và thế là họ rắp tâm ‘tiêu diệt’ lòng nhân ái xót thương, ít là trong tư duy của riêng họ. Thiên Chúa giáng trần đã chọn hình hài một thơ nhi yếu đuối ẩn dật để biểu lộ lòng xót thương cứu độ con người, đó quả là vô cùng hợp lý… Có điều lúc này đây, Người đang bị những mưu toan tiêu diệt hiểm độc của tên bạo chúa quyền uy…, để rồi hơn ba chục năm sau sẽ bị chính con của hắn đồng lõa với đế quốc Rô-ma thống trị, kết án tử đóng đinh vào thập giá.

Tôi sẽ tin vào Thiên Chúa nào: Thiên Chúa quyền uy cao cả hay Thiên Chúa nghèo hèn nhưng đầy lòng xót thương?

Lạy Hài Nhi đang ngủ yên trong vòng tay âu yếm của Mẹ hiền, xin cho con đặt cược toàn bộ cuộc sống con trên sự nhỏ bé, yếu đuối của lòng thương xót Chúa. Chính những lúc tâm hồn con lo sợ cuống quýt trước quyền lực ghê sợ của công thẳng, xin cho con can đảm lao mình vào vòng tay hiền mẫu, để con cũng có được giấc ngủ an lành trong tin tưởng phó thác vào lòng Chúa xót thương. Xin che chở để con không bao giờ bị sự công thẳng Chúa nhấn chìm trong lo âu sợ hãi, một vui hưởng sự an bình của những tâm hồn biết tín thác trọn vẹn vào lòng nhân ái yêu thương. A-men