Suy niệm
Tin Mừng Ga
13:1-15
01-
Yêu thương đến cùng
Tông đồ Gio-an khảng định:
giờ Đức Giê-su ra đi chịu chết chính là đỉnh điểm (kairos) của đời sống Con Người (xem Ga 12:27-34). Đó là thời điểm
và cách thức mà Giê-su - Cứu Chúa có thể diễn đạt tình yêu của Thiên Chúa cách
trọn vẹn nhất: “Người vẫn yêu thương những
kẻ thuộc về mình còn ở thế gian, và Người yêu thương họ đến cùng”. Tình yêu
đó sẽ ôm ấp mọi con người, không loại trừ bất kì ai, trong trường hợp cụ thể
này, nó ôm lấy luôn cả Giu-đa lẫn Phê-rô, những kẻ đang rắp tâm phản bội hoặc
đã yếu đuối bội phản Thầy. Tình yêu Thiên Chúa bao dung và rộng mở vượt qua mọi
biên giới; nhưng vấn đề chính ở đây là: liệu người ta có sẵn lòng đón nhận tình
yêu đó hay không. Vấn đề này về mặt lý thuyết xem ra rất đơn giản, nhưng trên
thực tế lại không dễ dàng được chấp nhận. Câu chuyện Gio-an tường thuật trong
bài Tin Mừng hôm nay là một minh họa rất sắc nét: trước khi lên đường đi chịu
chết Đức Giê-su đã cúi xuống rửa chân cho các môn đệ. Điều xảy ra vào buổi chiều
hôm đó, cũng có thể tiếp tục xảy ra cho bất cứ ai, ở bất cứ đâu và bất luận thời
đại nào!
Trong tấn kịch này, vai
diễn Phê-rô có phần nổi trội! Phản ứng của ông có thể là hoàn toàn riêng tư; nhưng
chắc chắn nó cũng biểu lộ thái độ chung mà nhiều môn đệ khác cùng chia sẻ: “Thầy mà lại rửa chân cho con sao? Không đời
nào con chịu đâu!” Phản ứng này hoàn toàn hợp lý: vì làm sao người môn đệ
có thể để cho ông thầy cúi xuống rửa chân cho mình? Nếu Đức Giê-su không hầu
như ép buộc, “nếu Thầy không rửa chân cho
anh, anh sẽ chẳng được vào chung phần với Thầy” thì có lẽ Phê-rô sẽ chẳng
bao giờ chịu chấp nhận, và các môn đệ khác cũng không nốt.
Thế đấy, tin và chấp nhận
một Thiên Chúa khiêm hạ tới độ hủy mình ra không không, chỉ vì yêu thương tôi -
một con người tội lỗi thấp hèn, là không dễ chút nào! Tôi dễ dàng chấp nhận một
Thiên Chúa uy nghi cao cả đòi buộc tôi phải giữ, phải tránh điều này điều nọ; một
Thiên Chúa phán truyền mệnh lệnh; một Thiên Chúa thưởng phạt công minh…, nói
chung một Thiên Chúa bề trên, kẻ cả; nhưng tôi lại không thể chấp nhận nổi một
Thiên Chúa đặt mình dưới cả tôi, trở nên thấp hèn hơn tôi, và sẵn sàng bị tước
đoạt tất cả… một Thiên Chúa chiếu dưới chỉ để yêu thương tôi! Tôi đã chẳng luôn
sẵn có khuynh hướng tôn thờ kính sợ Thiên Chúa, nhưng lại rất ái ngại đi sâu
hơn nữa vào ‘lòng thương xót đến cùng’
của Người hay sao? Xét cho cùng thì tôi vẫn thấy ‘thái độ kính sợ Đức Chúa’ của
mọi tôn giáo nói chung và Cựu Ước nói riêng vẫn dễ chấp nhận, hơn là tinh thần
tự hủy của Tân Ước, như Đức Ki-tô Giê-su đã từng thể hiện trên Thập Giá. Thiết
tưởng, đây mới chính là ‘cớ vấp phạm’ lớn
nhất của Thập Giá mà Phao-lô đã đề cập tới, ngay cả đối với những người xưng
mình là Ki-tô hữu (tức người có đạo) chứ không chỉ cho dân ngoại.
Thế nhưng, đối với Đức
Ki-tô, thì ‘cớ vấp phạm” ấy lại là điều
kiện tiên quyết (sine qua non), “nếu Thầy không rửa chân cho anh, anh sẽ chẳng
được vào chung phần với Thầy”. Câu này là một khảng định chứ không phải một
lời mời chung chung, một lời khuyên! Và ‘chung
phần với Thầy’ chính là tham gia vào cái thứ tình yêu độc nhất vô nhị mà chỉ
một mình Thiên Chúa trong Đức Ki-tô Giê-su Thập Giá mới có: yêu thương đến
cùng, yêu tới độ hủy bỏ mình ra như không, đặt mình vào chỗ rốt hết trong thiên
hạ hầu có thể trao ban và phục vụ.
Thiết nghĩ: ít ai trong
chúng ta (kể cả các linh mục, tu sĩ) đã không vấp phạm về điều này ít là một lần
trong đời. Lấy một thí dụ nhỏ: có ai trong chúng ta đã từng nghĩ rằng: các việc
bác ái mình làm nhiều khi thật nông cạn và chẳng Tin Mừng tí nào! Bao lâu ta
còn chưa chịu để cho Chúa ‘rửa chân’ cho, bấy lâu ta còn thi hành một thứ bác
ái trịch thượng của bậc kẻ cả, phục vụ đấy nhưng ta phải giữ thế thượng phong của
kẻ ban phát. Riêng với các linh mục, cảm nghiệm này còn cụ thể hơn: chẳng hạn
có bao giờ linh mục ngồi vào tòa giải tội mà mang lấy tư thế mình còn thấp hèn
hơn cả các hối nhân tới xưng tội, hoặc tiến ra cử hành Thánh Lễ với cảm nghiệm
Chúa lại cúi xuống rửa chân cho mình…, hoặc khi rước mình và máu thánh Chúa mà
nghiệm thấy quá khủng khiếp vì được Chúa biến thành miếng ăn nuôi sống một con
người tội lỗi và bất toàn như mình? Nhiều lần khi cho rước lễ tôi đã tận mắt chứng
kiến việc Chúa đi vào các môi miệng, được trao vào các bàn tay mà đôi khi chính
bản thân tôi còn thấy rờn rợn? Thế đấy, chính vì ‘để Thày rửa chân cho’ thường xuyên bị lãng quên mà bác ái rất ít
khi thực sự là quên mình phục vụ, Thánh Lễ nặng về thờ phượng kính tôn hơn là “Người yêu thương họ đến cùng”, ‘Alter Christus’ mang nặng nội dung chức
thánh địa vị hơn là ‘mục tử tự hiến’, “vào
chung phần với Thầy” được cắt nghĩa là vào hưởng vinh quang thiên quốc hơn
là tham dự vào tình yêu Thập Giá tự hủy của Đức Ki-tô; và còn nhiều điều khác nữa...
Bài học ‘rửa chân’ quả
thật quan trọng biết bao! thế nhưng thật đáng tiếc: nó thường bị coi là một biểu
tượng cá biệt hơn là diễn tả hoàn hảo một mạc khải về tình yêu trao hiến phục vụ
đích thực. Tệ hơn nữa nó còn bị chính cộng đoàn tín hữu thu hẹp vào nghi thức
phụng vụ được cử hành trong Thánh Lễ ngày Thứ Năm Tuần Thánh… và rồi sau đó là
kết thúc luôn, không còn được thực thi cách cụ thể trong cuộc sống đức tin của
đời sống thường ngày!
Lạy Chúa Giê-su khiêm hạ vì yêu thương, xin cho con biết để
cho chính con được Chúa rửa chân cho mỗi khi tiến ra cử hành Thánh Lễ, để con
cũng được ‘chung phần’ với tình yêu đến cùng của Thập Giá. Vinh quang Thập Giá
chính là vinh quang của tự hủy, và phải được tỏ rạng nơi mọi linh mục của Chúa,
bây giờ và luôn mãi. Xin cho con, trước khi dám ‘cùng chết với Chúa’, biết
khiêm tốn chấp nhận để Chúa chết và tự hủy ra như không vì con và cho con, chỉ
vì ý thức được rằng: chính vì thân phận tội lỗi yếu hèn của mình, mà Chúa đã
làm điều đó. A-men
02
- Chúa cúi xuống rửa chân
Hầu
hết các nhà Thánh Kinh học đều chia sách Phúc âm của Gio-an thành bốn phần: lời
tựa, sứ vụ của Đức Giê-su, giờ tôn vinh Vượt Qua, và đoạn kết; trong đó phần ba
(từ chương 13 đến chương 20) là trung tâm và quan trọng nhất. Nếu phần hai mở đầu
bằng lời kêu gọi sám hối và chịu phép rửa của Gio-an như điều kiện cần thiết để
hiểu biết và đón nhận sứ điệp Tin Mừng, thì phần ba này mở đầu bằng hành vi Đức
Giê-su cúi xuống rửa chân cho các môn đệ, cùng với các lời giải thích đi kèm,
nói lên các điều kiện nòng cốt để thấu hiểu sự kiện Vượt Qua - trung tâm của
Tin Mừng cứu độ. Do đó, nếu nắm bắt được ý nghĩa thâm sâu của hành động ngược đời
này, tôi sẽ có thể đón nhận Tin Mừng cách sâu sắc hơn.
Không
như các Phúc Âm Nhất Lãm, khi tường thuật bữa tiệc ly biệt, tác giả Gio-an
không đề cập gì tới việc thiết lập bí tích Thánh Thể; trái lại ông tường thuật
việc Chúa cúi xuống rửa chân: ‘Người bắt
đầu rửa chân cho các môn đệ’. Thật sự thì ‘rửa chân’ không phải là một tập
tục quá quen thuộc với nhóm môn đệ Đức Giê-su; ngay cả việc rửa tay theo nghi
thức trước bữa ăn cũng ít khi được các ông quan tâm nắm giữ (xem Mt 15). Đàng
này việc lại xảy ra giữa bữa ăn và do chính Đức Giê-su thực hiện nên càng có gì
rất khác thường; ‘Nên trong bữa ăn, Người
đứng dậy, rời bàn ăn, cởi áo ngoài ra, và lấy khăn mà thắt lưng… Rồi đức Giê-su
đổ nước vào chậu, bắt đầu rửa chân cho các môn đệ, và lấy khăn thắt lưng mà
lau’. Gio-an mô tả biến cố tới từng chi tiết, từng hành động nhỏ nhặt.
Trong cuộc trao đổi với Phê-rô xoay quanh sự việc, có hai tư tưởng xem ra Đức
Giê-su muốn nhấn mạnh:
-
‘Thầy
và Chúa’ mà cúi xuống rửa chân
-
Để
cho mình được rửa là một điều kiện thiết yếu để được chung phần với Thầy.
Tư tưởng thứ nhất đúng
là không những khác thường mà còn là dị thường xét theo nhiều góc độ. ‘Nhất tự
vi sư’: Đức Giê-su đã được tôn làm ‘Ráp-bi’ thời Người cũng đáng được mọi người
tôn trọng xứng bậc thầy. Hơn nữa Người còn được các môn đệ tuyên xưng là Chúa,
thì việc tôn sùng đó phải lớn biết là dường nào. Mô tả hành vi ‘Chúa và Thầy
cúi xuống rửa chân’, Gio-an chỉ muốn nhấn mạnh trên điều được coi là biểu tượng
của những gì sắp xảy ra: cuộc Vượt Qua Thập Giá của Đức Giê-su. Trong khi các
sách Tin Mừng khác coi việc Bẻ Bánh (Fractio
Panis) diễn tả nội dung sâu xa nhất của hy tế Thập giá, thì Gio-an lại dùng
hành vi rửa chân để nói lên cùng một nội dung đó. Trong Thánh Thể, không phải
việc Đức Ki-tô hiện diện trong hình bánh và rượu để được thờ lạy kính tôn là nội
dung chính, mà là việc Người đồng hóa mình với chiếc bánh bị bẻ ra, với Con
Chiên Vượt Qua được mọi người xẻ thịt ăn. Tương tự, qua hành vi rửa chân cho
các môn đệ, Gio-an hầu như muốn nhấn mạnh cùng một tư tưởng như Phao-lô: ‘Thầy
và Chúa’ đã tự hủy mình ra như không, mang lấy kiếp tôi tớ hầu cứu độ loài người
(xem Pl 2,7; Mt 20, 28). Trong quá khứ, do tranh luận thần học, thật không may
người ta đã quá nhấn mạnh trên việc Chúa hiện diện thật trong bánh và rượu như
thể để được tôn thờ kính yêu cho thật xứng đáng; Chúa ‘rửa chân’ có thể lưu ý
ta về việc Người hạ mình và tử hủy nhiều hơn chăng? Xét cho cùng phải chăng
Thánh Thể cũng chính là một Giê-su hạ mình tự hủy để có thể trao ban trọn con
người mình.
“Nếu Thầy không rửa chân cho anh, anh sẽ chẳng được chung phần với Thầy”.
Trả lời cho sự khước từ rất chính đáng của Phê-rô, Đức Giê-su xác định một qui
luật căn bản áp dụng cho mọi người: ai không để cho ‘Thầy và Chúa’ rửa chân
cho, người đó sẽ không thể đón nhận ơn cứu độ Thập Giá. Để cho mình được rửa
chân có nghĩa là chân nhận mình không hoàn toàn sạch: ‘Về phần anh em, anh em đã sạch, nhưng không phải tất cả đâu’. Và Đức
Giê-su không chỉ rửa chân cho cho Phê-rô, Gio-an mà cả cho Giu-đa và tất cả các
tông đồ khác nữa. Mọi người Công Giáo chúng ta đều hiểu: trước mặt Thiên Chúa
chẳng có ai là hoàn toàn trong sạch, là thánh thiện; tất cả mọi người, không trừ
một ai, đều cần tới ơn cứu độ của Thiên Chúa từ nhân. Biết như thế, nhưng thường
khi ta lại quan tâm nhiều tới việc: làm sao cho mình được xứng đáng với Chúa
(khi rước lễ chẳng hạn), hơn là khiêm tốn đón nhận lòng thương xót vô biên của
Người.
Lạy Thầy và Chúa của
con, giống như Phê-rô và các môn đệ, con thích tung hô Chúa uy linh cao cả hơn
là để Chúa rửa chân cho. Xin hãy dạy cho con hiểu rằng: con đường vững chắc nhất
để được chung phần với Chúa sẽ không phải là nỗ lực làm sao cho mình được thật
trong sạch thánh thiện, nhưng là khiêm tốn nhìn nhận mình ‘chưa sạch tất cả
đâu’ và vẫn cần được Chúa rửa chân cho hơn bất cứ ai khác. A-men |