Aleteia – Tổng Giám mục Charles J. Chaput – 19/6/15
Thế chiến I sống dai dẳng trong ký ức
của nhân loại khi lần đầu tiên chạm mặt công nghiệp giết người hàng
loạt. Và các vũ khí mới của thời đại máy móc đã xóa sạch các khu rừng,
làng mạc, cánh đồng, có thể nói là cả một sự sống. Dạng chiến tranh mới
này cũng định hình sâu sắc suy nghĩ của những người lần đầu trải nghiệm
nó. Trong số đó có J.R.R. Tolkien và C.S. Lewis, hai trong số những ngòi
bút Kitô giáo vĩ đại nhất thế kỷ trước.
Hàng thế hệ đã say mê các tác phẩm Hobbit, và Chúa tể những chiếc Nhẫn của Tolkien, cũng như bộ ba tác phẩm Huyền sử Narnia
của Lewis Nhưng điều mà mọi người thường bỏ qua trong các tác phẩm của
hai văn giả này lại là tình yêu thiên nhiên và các tạo vật một cách sâu
sắc và đậm chất Kitô giáo của họ, cũng như sự bất tín cũng sâu sắc như
thế đối với cám dỗ của con người muốn thống trị, xâm phạm, và xem thiên
nhiên như một vật vô tri mà bóc lột.
Từ ‘tạo vật’ là chìa khóa để hiểu cả hai
văn giả này. Với cả Tolkien và Lewis, tất cả mọi sự sống và tất cả mọi
tạo vật đều là ơn từ Thiên Chúa đầy yêu thương. Cả hai người đều không
đối nghịch với công nghệ hiện đại, nhưng họ thấy rõ rằng thế giới là một
dạng bí tích, một sự sống với vẻ đẹp hướng về Đấng Tạo Hóa. Chúng ta
không ‘chiếm hữu’ trái đất hay các tạo vật. Chúng ta có quyền cai quản
như một quản gia, chứ không phải bá chủ. Và là những quản gia, chúng ta
có trách nhiệm tôn trọng trật tự tạo hóa và sử dụng vì lợi ích chung.
Hôm 18-6, giáo hoàng Phanxicô đã ban
hành tông thư mới nhất Laudato Si. Về bản chất, Laudato Si là một văn
bản huấn giáo nghiêm túc, chứ không phải một chuyện thần thoại. Nhưng
mục đích của tông thư này bắt rễ chung một nguồn với hai văn giả vĩ đại
trên. Cả hai người hẳn đều sẽ biết tên của tông thư này được rút ra từ
vịnh ca ‘Bài ca Anh Mặt trời’ của thánh Phanxicô thành Assisi.
Ngay từ đầu triều giáo hoàng của mình,
Đức Thánh Cha đã cố gắng theo gương đơn sơ và vui mừng của thánh
Phanxicô. Và như thánh Phanxicô trân quý vẻ đẹp của thế giới như tấm
gương phản chiếu tình thương của Thiên Chúa, thì giáo hoàng Phanxicô
cũng tìm cách bảo vệ vẻ đẹp đó với tư cách người quản gia tốt lành. Khao
khát muốn bảo vệ, đi cùng với ý thức mãnh liệt về công lý, chính là
tinh thần của tông thư này.
Laudato Si là một văn bản trải rộng và
chi tiết. Tông thư này bao gồm một mức độ phân tích khoa học và đề xuất
chính trị rất lớn. Biến đổi khí hậu và phát triển kinh tế đóng vai trò
then chốt trong nội dung của tông thư. Và đây sẽ là điều mời gọi mọi
người thảo luận.
Điều căn bản của tông thư là: Những chân
lý sống còn về bản tính con người, bản tính của tạo vật, ‘mong muốn
quyền lực’ của con người và tác động của nó lên môi trường, tất cả đều
liên kết xuyên suốt tông thư Laudato Si. Giáo hoàng Phanxicô đang phát
triển huấn giáo của các bậc tiền nhiệm, từ Gioan XXIII đến Gioan Phaolô
II, với một tài thuyết phục hùng hồn. Một trong những dòng nổi bật nhất
của Đức Phanxicô là mượn từ Đức Bênêđictô XVI: ‘Các sa mạc ngoại tâm của
thế giới đang trải rộng, bởi vì các sa mạc nội tâm đã trở nên quá đỗi
mênh mông.’
Nhưng đoạn mà tôi thích nhất là chính lời của giáo hoàng Phanxicô:
‘Nếu
chúng ta hành xử với tự nhiên và môi trường mà không có tinh thần mở ra
với kinh sợ và kỳ thú, nếu chúng ta không còn dùng ngôn ngữ của thân ái
và vẻ đẹp trong mối liên hệ với thế giới, thì thái độ của chúng ta sẽ
là thái độ của những chủ nhân ông, những người tiêu thụ, những kẻ bóc
lột tàn bạo, không thể đặt giới hạn cho các nhu cầu tức thì của mình. . .
Sự nghèo khó và mộc mạc của thánh Phanxicô không phải là biểu hiện đơn
thuần của chủ nghĩa khổ hạnh, nhưng còn là một điều tận căn hơn thế: là
không chấp nhận biến hiện thực thành một đối tượng đơn thuần để sử dụng
và điều khiển.’ (11)
Tông tư Laudato Si nói hùng hồn về tình
đoàn kết liên thế hệ, về vẻ đẹp của gia đình, về sự bất lương khi xem
kiểm soát dân số là lời giải cho đói nghèo, về trách nhiệm lớn của các
nước giàu với các nước nghèo, và về phẩm giá thân thể con người trong
hình nam hay nữ mà Thiên Chúa đã ban cho. Giáo hoàng Phanxicô nói rằng,
‘Không lành mạnh khi tìm cách hủy đi sự khác biệt giới tính chỉ bởi
không biết cách đương đầu với nó.’ Với Đức Thánh Cha, một sinh thái nhân
loại còn xa hơn cách chúng ta đối xử với thế giới vật chất. Sinh thái
nhân loại liên quan đến thân thể, tính dục, và nhân thể của chúng ta
nữa.
Trong Chúa tể những chiếc Nhẫn, có một dòng đáng nhớ là:
‘Việc của chúng ta không phải là
thống trị hết mọi ngọn triều dâng trên thế giới, nhưng là để làm những
gì ngay trong chúng ta qua những năm tháng đời mình, để nhổ triệt sự dữ
trên những cánh đồng mà chúng ta biết, hầu cho những người sống sau
chúng ta có một trái đất sạch trong để gieo trồng. Những gì mà con cái
chúng ta đáng phải có, không phải là những của riêng để chúng ta thống
trị.’
Thời gian đã biến động nhiều từ khi
Tolkien viết những dòng này, nhưng những vết thương tích của nhân loại
và thế giới đang ngày càng khẩn thiết hơn nữa. Khi đọc và xem xét tông
thư Laudato Si, chúng ta hãy nhớ lấy điều này.
Charles J. Chaput, O.F.M. Cap. Tổng Giám mục Philadelphia
J.B. Thái Hòa chuyển dịch